TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking

Fjalimi perfekt nuk lind nga një model i saktë, por duhet të jetë autentik dhe personal

Nuk ka një mënyrë të vetme për të mbajtur një fjalim të mirë: ka shumë gjëra për të thënë, shumë njerëz për të folur dhe shumë për të dëgjuar.

Kjo larmi e bën të pamundur gjetjen e një modeli të përshtatshëm për të gjitha rastet. Në të vërtetë, kur publiku e kupton që një fjalim është artificial, ata ndihen të manipuluar dhe humbasin çdo interes.

E vetmja gjë që ka vërtet rëndësi është të paraqitni një temë stimuluese dhe ta bëni atë në një mënyrë autentike dhe personale. Në ditët e sotme mënyra më e mirë për të lënë gjurmë nuk është të lini diçka të shkruar, por të përhapeni, kudo dhe me shpejtësinë e dritës – falë internetit – fjalëve dhe pasionit tuaj.

Për ta bërë këtë në mënyrën më të mirë të mundshme ju mund të praktikoni artin e retorikës.

Koha dhe mësimi i duhur mund t’i mundësojë çdokujt që të mbajë një fjalim të mirë në publik, duke kapërcyer atë që është një frikë shumëvjecare

Në sondazhet për frikën më të zakonshme, të folurit në publik është një nga më të cituarat. Kjo sepse njeriu e vlerëson shumë reputacionin e tij.

Sidoqoftë, nganjëherë bërja publike e ideve tuaja është shumë e rëndësishme ose edhe e domosdoshme, prandaj frika duhet të shndërrohet në përpjekje për të dhënë më të mirën nga vetja.

Ju nuk duhet të bëheni Winston Churchill ose Nelson Mandela për të mbajtur një fjalim të mirë: thjesht duhet të jeni vetvetja. Një përshëndetje me duartrokitje në këmbë nuk vjen nga një fjalim i mrekullueshëm – edhe një ton bisedor mund të funksionojë në mënyrë të përsosur, si ai i të folurit me një grup miqsh gjatë një darke.

Një nga të ftuarit e TED në vitet e fundit ka qenë Richard Turere, një masai dymbëdhjetë vjeçar i cili kishte gjetur një mënyrë për të mbrojtur shumimin familjar nga luanët.

Lajmi për shpikjen e tij ishte përhapur në shumë fshatra të tjerë; ishte një moment historik i rëndësishëm, por Richard sigurisht nuk ishte gati për fazën TED: i ndrojtur dhe i përkulur, me një anglishte shumë të pasigurt.

Sidoqoftë, me ndihmën e autorit dhe organizatorëve të tjerë, ai krijoi një fjalim linear dhe natyral, fitoi më shumë besim te vetja dhe arriti të nxirrte në pah personalitetin e tij. Ai ishte akoma shumë nervoz kur ishte koha për të shkelur në skenën TED, por publiku u përqëndrua në lëvizjen e buzëve të tij dhe u prek nga çdo buzëqeshje.

Përfundimisht, të gjithë u ngritën për të duartrokitur.

Misioni i një folësi është të nxjerrë idenë dhe ta rindërtojë atë në mendjen e dëgjuesit

Publiku dëshiron të kuptojë, përmirësojë dhe pervetësojë atë që dëgjon. E vetmja gjë e rëndësishme që e bën një fjalim efektiv është që të thuhet diçka që ia vlen të dëgjohet.

Folësi duhet të jetë në gjendje të nxjerrë idenë nga mendja e tij dhe ta rindërtojë atë në mendjen e atyre që e dëgjojnë.

Për ta bërë këtë ai do të duhet të përdorë mjete – para së gjithash një gjuhë – që është e përbashkët për të dhe për publikun.

Dr Uri Hasson i Universitetit Princeton kreu studime në 2015 për të kuptuar potencialin e gjuhës njerëzore: pasi lidhi një grup vullnetarësh me makinerinë per rezonancën magnetike funksionale, ai u tregoi atyre një video dhe regjistroi reagimet e tyre të trurit.

Ai më pas u kërkoi të tregonin dhe regjistronin cfarë mbanin mend nga video dhe bëri që njerëzit e tjerë të dëgjonin regjistrimet e tyre.

Përmes RMF ai vuri re se reagimet e trurit të grupit të fundit përputheshin me ato të zbuluara tek njerëzit që kishin shikuar videon, duke treguar se narrativa kishte arritur të rikrijonte të njëjtën përvojë mendore si video.

Folësi jep, respekton, frymëzon dhe entuziazmon: gabimi i parë për të shmangur është përpjekja për të “shitur” idenë e tij.

Eshtë e mërzitshme dhe zhgënjyese kur dikush, në vend që të tregojë, përpiqet të shesë shërbimin ose produktin e tij.

Parimi kryesor i retorikës është të dish të japësh, jo të marrësh: njerëzit nuk marrin pjesë në një konferencë për t’u shitur atyre diçka; sapo të kuptojnë se ky është qëllimi i atij që flet, ata fillojnë të luajnë me celularët.

Nëse është e besueshme – edhe nëse është e pasaktë – të mos jesh përgatitur mjaftueshëm, apo aspak është një fyerje e vërtetë, si për publikun ashtu edhe për eventin në të cilin je pritur.

Siç thotë Bruno Giussani “kur njerëzit ulen të dëgjojnë një konferencë, ata po i ofrojnë folësit diçka që nuk mund të rikuperohet sërish: disa minuta nga koha dhe vëmendja e tyre që askush nuk ka dëshirë t’i harxhojë kot’’.

Një gabim tjetër për të shmangur është të flasësh për kompaninë tënde: suksesi i saj është sigurisht interesant për ata që punojnë atje, por nuk është për të tjerët.

Përkundrazi, ne duhet të përqendrohemi në  punën e bërë dhe idetë në të cilat ajo bazohet. Vetëm në këtë mënyrë historia e një organizate mund të frymëzojë një audiencë.

Ekziston vetëm një gjë për të mësuar në lidhje me frymëzimin: ai duhet të fitohet.

Nuk ka hile retorike: publiku emocionohet kur folësi me të vërtetë ka një ëndërr për të cilën ia vlen të emocionohesh. Frymëzimi është si dashuria: nuk gjendet derisa të kërkohet … dhe njerëzit që e kërkojnë dashurinë me shumë këmbëngulje quhen ndjekës.

Për të qenë të sigurt se fjalimi juaj është efektiv, është e nevojshme që të gjithë elementët e rrëfimit të mbahen fort në një fije të përbashkët. Kjo nuk do të thotë të merresh vetëm me një temë, por të sigurohesh që pjesët e ndryshme janë të lidhura.

Eshtë e dobishme, veçanërisht për publikun e gjerë, të sqarohet thelbi i fjalimit që nga fillimi, mbase me më pak se pesëmbëdhjetë fjalë: nëse auditori e di se ku po shkon folësi, do të jetë më e lehtë për ta që të ndjekin fjalimin e tij.

Eshtë mirë të shmangni metodat e zakonshme që lidhin shumë elementë: shumë sintezë u heq forcën koncepteve. Për të qenë i sigurt për të thënë diçka interesante, ju duhet të zvogëloni gamën e temave: më mirë disa, por të mira – domethënë, kuptimplota dhe të sqaruara me shembuj.

Të thuash më pak mund të thotë të komunikosh më shumë.

Për ta bërë audiencën të dëgjojë vërtet, duhet të sinkronizoheni dhe të krijoni një lidhje autentike

Sado i shkëlqyer të jetë fjalimi, argumentimi dhe logjika, pa krijuar një lidhje me audiencën , nuk do të arrihet efekti i dëshiruar. Qeniet njerëzore kanë zhvilluar armë të fuqishme dhe shumë të çmuara për të mbrojtur veten kundër masës së informacionit që ndikon botëkuptimin e tyre.

Këtu janë pesë këshilla për tu përshtatur me një audiencë:

• Shikoni njerëzit në sy, që nga momenti i parë;





• Tregoni ndjeshmërinë tuaj;





• Bëni audiencën të qeshë me folësin;





• Mbani egon tuaj nën kontroll;





• Tregoni një histori autentike;





• Mos iu referoni politikës, fesë, grupeve etnike e te tjera te ngjashme.

Antropologu Polly Wiessner thotë se historitë e treguara nga burrat e parë rreth zjarreve luajtën një rol vendimtar: tregimtarët e mëdhenj fituan një status të lartë shoqëror dhe dëgjuesit e mirë fituan një aftësi më të madhe për të imagjinuar, ëndërruar dhe kuptuar të tjerët.

Pra, jo vetëm që të gjithë i pëlqejnë historitë, por është e vërtetë që të gjithë kanë mësuar – përmes një procesi të vërtetë evolucionar! – të transmetojnë dhe të marrin informacione përmes tregimeve.

Kur vendosni të futni një histori në një fjalim, së pari duhet të pyesni veten pse doni ta tregoni atë, dhe si pasojë të eliminoni të gjitha detajet e tepërta.

Por kini kujdes që të mos prisni elementët themelorë: protagonistë me të cilët dëgjuesit mund të identifikohen, një komplot që ngjall tension dhe kureshtje dhe një fund të kënaqshëm, prekës ose ndriçues.

Ta bësh idenë të kuptueshme do të thotë ta bësh të pranueshme: është e rëndësishme të tregosh lidhjet logjike dhe të mos marrësh asgjë si të mirëqenë

Dy mjete të tjera shumë të dobishme për një folës janë shpjegimi dhe bindja. Të dy apelojnë për aftësinë e audiencës për të ndjekur një arsyetim të caktuar për të arritur në të njëjtin përfundim si folësi.

Tingëllon e lehtë, apo jo? Në fakt, ka shumë gracka: Së pari, publiku – të paktën pjesa me e  madhe – nuk është ekspert i asaj për të cilën po flitet.

Prandaj duhet të shmangim gjuhën teknike dhe shkencore me të cilën jemi mësuar të punojmë.

Plus, për të bindur dikë që të besojë një version specifik të historisë, duhet ta bësh që të braktisë këndvështrimin e tij.

Për ta bërë këtë është e këshillueshme që të vazhdohet hap pas hapi, në mënyrë që të mos vihet nën vëmendje publiku; ose për të nxjerrë në pah, pjesë pas pjesë, lidhjet logjike dhe të pakundërshtueshme midis ngjarjeve; apo edhe të fillohet nga teza e kundërt me të folësit për të demonstruar kontradiktat serioze në të cilat çon.

Me siguri, mënyra më e drejtpërdrejtë për të bindur publikun për idenë tuaj është t’ia tregosh atë: nëse qëllimi kryesor i një fjalimi është të magjepsni dhe frymëzoni dëgjuesit me punën tuaj, ta zbuloni atë përmes imazheve dhe ilustrimeve, ose demonstrimeve praktike, apo edhe përshkrimeve të hollësishme do te ishte zgjedhja me e mire.

Vetëm mos harroni se efektiviteti i një zbulimi gjithmonë varet nga ajo që tregohet.

Praktika: arma e parë e çdo folësi është praktika, mbi të gjitha është e nevojshme të mësoni të flisni pa mbështetës të tillë si projektori.

Edhe fëmijët e shkollës fillore tani janë mësuar të raportojnë projektet e tyre në klasë duke u mbështetur në ilustrime të bukura.

Sidoqoftë, të paktën një e treta e ‘’TED Talks’’ me te shikuara nuk shoqërohen me ndonjë mjet ndihmës vizual. Fakti është që ilustruesit zhvendosin një pjesë të vëmendjes së audiencës nga folësi në ekran: nëse fuqia e një fjalimi qëndron në lidhjen midis folësit dhe dëgjuesit, kjo pa dyshim që është një pengesë.

Ndër vendimet e ndryshme që duhet të merren gjatë përgatitjes së një fjalimi ekziston edhe ai i zgjedhjes së mënyrës së shqiptimit të tij. Kjo sepse kur vjen koha për të dalë në skenë, edhe nëse do të thuash diçka të mahnitshme, shumë gjëra mund të shkojnë keq dhe shpëtimi i vetëm është të kesh përgatitur gjithçka me shumë saktësi.

Zgjedhja është midis dy opsioneve: ose shkruajeni fjalimin plotësisht, sikur të ishte një skenar, ose përcaktoni një strukturë dhe përgatiteni të flisni nga pranga e secilës prej pikave në formacion. Të dy strategjitë mund të funksionojnë shumë mirë, për sa kohë që jeni përpjekur mjaftueshëm.

Në rastin e parë, nëse nuk jeni në gjendje të mbështeteni në një foltore, duke ruajtur kontaktin me sy me audiencën dhe natyrshmërinë e të folurit, kujtesa është thelbësore.

Çdo folës i shkëlqyeshëm ka idetë e tij se si të memorizojë një tekst. Këshilla e mirë është të dini se praktika nuk çon në përsosmëri, por e bën papërsosmërinë të tolerueshme. 

Sa i përket fjalimeve të pashkruara, duhet të keni një kuptim të qartë të temës në mënyrë që të jeni në gjendje të gjeni fjalët më efektive për t’i komunikuar ato në moment.

Sigurisht, përgatitja mbetet një element kryesor!

Për shembull, për të shmangur mbarimin e fjalëve të duhura, duhet të provoni disa herë versione të ndryshme të të njëjtit shpjegim; ose, për të mos harruar fragmente themelore, është e nevojshme të punohet gjatë për kalimet nga një temë në tjetrën; së fundmi, është e nevojshme të keni provuar fjalimin disa herë për të qenë të sigurt se nuk e tejkaloni kohën në dispozicion.

Një hapje e shkëlqyer dhe një përfundim edhe më i mirë janë thelbësorë për t’ju bërë të mbani mend edhe atë që është në mes.

Ka katër mënyra të pagabueshme për të tërhequr vëmendjen e audiencës me fjalët tuaja të para. Aktori i humorit Maysoon Zayid mbërriti në skenën TED duke u dridhur dhe filloi fjalimin e tij duke thënë, “Unë nuk jam i dehur … por mjeku që më lindi ishte.” Bam! Ai e kishte bërë skenën të tijën.

Një metodë tjetër është të ndizni kureshtjen e dëgjuesit, duke filluar me anekdota të veçanta, të panjohura për shumicën. Me të njëjtin qëllim mund të tregoni një imazh, video ose objekt mahnitës. Sidoqoftë, në të dy rastet duhet të keni kujdes që të mos zbuloni të gjitha kartat!

Në fund, ki kujdes që të mos prishësh të gjithë punën e bërë: Danny Kahneman ka shpjeguar se kujtesa e një ngjarje mund të jetë shumë e ndryshme nga vetë ngjarja, dhe se kjo kryesisht varet nga mënyra se si përfundon përvoja.

Mënyrat më të mira për të mbyllur një fjalim janë të ndryshme dhe varen nga ideja rreth së cilës është ndërtuar fjalimi.

Ju mund të vendosni të tregoni pamjen e përgjithshme, së bashku me të gjitha implikimet e mundshme të asaj për të cilën është biseduar; ose t’i bëni një thirrje publikut për të ndërmarrë veprime, ndoshta së bashku me vetë folësin, në emër të projektit të paraqitur, ndoshta edhe duke përvetësuar një gjuhë poetike për të gërmuar edhe më thellë në zemrën e dëgjuesit.

Një rekomandim i fundit: secili paragraf i fjalimit, secila fjali dhe secila fjalë kanë një peshë specifike.

Nuk është e rëndësishme vetëm ajo që thoni, por edhe intonacioni me të cilin e thoni atë. Zëri është një mjet tjetër i folësit: tone të ndryshme korrespondojnë me objektiva të ndryshëm; nuk është e nevojshme të thuash se sa i pasionuar je, mjafton t’i bësh njerëzit të perceptojnë se sa i apasionuar je.