The Creative Thinking Handbook

Pse krijimtaria është e rëndësishme

Deri para disa vitesh, dija ishte ajo që lejonte një kompani të ishte lider në sektorin e saj. Njohuritë, kërkimet, trajnimet dhe përvoja ishin karakteristikat që u dhanë kompanive përparësi ndaj konkurrentëve. Megjithatë, tani nuk është më kështu.

Sigurisht, informacioni dhe njohuritë janë akoma pika thelbësore për çdo biznes, por ato nuk janë të mjaftueshme për të garantuar mbijetesën, e lëre më një pozitë dominuese në treg.

Përveç njohurive, duhet të jemi në gjendje të përshtatemi dhe evolojmë, duke iu përgjigjur ndryshimeve të vazhdueshme dhe të papritura që lindin, ashtu si një kompani ashtu edhe si individë. Suksesi ynë varet nga ajo që ne jemi në gjendje të krijojmë.

Nëse shohim mbrapa, gjatë 30 viteve të fundit mund të gjejmë shembuj të panumërt të kompanive që dikur dukeshin të paprekshme (mendoni për shembull të Blockbuster dhe Blackberry), por që kanë rënë viktimë e ndryshimit, duke mos i njohur ato ose duke dështuar në përballjen me to, ndryshimet e tregut.

Ballafaqimi me disa ndryshime kërkon krijimtari, një tipar që secili prej nesh zotëron. Thjesht mendoni kur kemi qenë fëmijë, të aftë për të krijuar botë dhe histori. Megjithatë, duke u rritur, e humbasim zakonin e të menduarit jashtë kufijëve. Nga shkolla në punë, na mësohet se si të përshtatemi, të besojmë se gjithmonë ekziston vetëm një zgjidhje e duhur, vetëm një mënyrë për t’u marrë me problemet.

Shpesh flasim për krijimtarinë dhe inovacionin sikur të ishin e njëjta gjë, por nuk është kështu. Kreativiteti është procesi i gjetjes së zgjidhjeve të reja, ndërsa inovacioni është ai që marrim kur bashkojmë kreativitetin dhe logjikën, në mënyrë që t’i konkretizojmë idetë tona.

Kreativiteti ekziston brenda të gjithëve prej nesh, thjesht duhet të mësojmë ta bëjmë atë të rishfaqet.

Përse është e rëndësishme të reflektojmë mbi mënyrën se si mendojmë

Shumica prej nesh e kalon jetën e përditshme pa u ndalur kurrë të mendojë rreth vendimeve që merr. Mendja jonë u përgjigjet pothuajse automatikisht situatave dhe konteksteve që njeh, pa menduar çdo herë se cila është zgjidhja më e mirë.

Hapi i parë për të zhbllokuar krijimtarinë tonë, pra, është “meta-njohja”, ose aftësia për të reflektuar në mënyrën tonë të të menduarit dhe për ta kontrolluar atë.

Vendimet tona zakonisht bazohen mbi pesë faktorë:

• të kuptuarit – aftësia për të kuptuar dhe përcaktuar një problem





• ideimi – aftësia për të formuar ide të reja





• arsyetimi – zbatimi i logjikës dhe gjykimit





• analiza – aftësia për të organizuar dhe përzgjedhur zgjidhjet e hartuara





• udhëheqja – aftësia për të marrë një vendim dhe për ta zbatuar atë me sukses

Megjithëse mund të duam të besojmë se jemi racionalë, disa studime tregojnë se, në të vërtetë, sjellja jonë shpesh është joracionale dhe mjaft e parashikueshme.

Mendja jonë në fakt karakterizohet nga disa procese, të quajtura paragjykime, të cilat ndikojnë në atë që bëjmë. Dhe shpesh janë këto paragjykime ato që bllokojnë krijimtarinë tonë, sepse ato na bëjnë të mendojmë gabim.

Gabimet tona mund të ndahen në tre kategori:

• Të menduarit selektiv;





• Të menduarit reagues;





• Të menduarit hamendësor.

Të menduarit selektiv;

Të menduarit selektiv është tendenca për të kërkuar vërtetimin e ideve tona, kërkimin dhe përzgjedhjen e informacionit që konfirmon atë që ne tashmë besojmë, ose atë që duam të jetë e vërtetë. Shpesh i lëmë mënjanë faktet, duke ndaluar në përgjigjen e parë që duket “e saktë”. I përmbahemi kësaj përgjigjeje, duke bindur veten se është më e mira, edhe kur faktet na tregojnë se nuk është kështu. Kjo na bën të përqendrohemi më shumë në atë që mund të humbasim, sesa në atë që mund të fitojmë.

Të menduarit reagues;

Të menduarit reagues është tendenca për të reaguar shumë shpejt, në një mënyrë emocionale më shumë sesa në mënyrë racionale. Mbështetemi në përvojat e kaluara dhe pritjet për të ardhmen, pa e vlerësuar plotësisht situatën. Shpesh na prek vullneti (ose nevoja – reale ose e perceptuar) për të qenë i pari që do të paraqesë një përgjigje. Kjo shpesh na çon të “kopjojmë” strategjitë e miratuara nga të tjerët, duke kaluar në rolin e ndjekësit në vend që të qendrojmë në rolin e udhëheqësit.

Konsumatori nuk ka gjithmonë të drejtë. Të gjithë e kemi dëgjuar këtë “sekret” të biznesit të paktën një herë. Nëse gjithmonë i japim klientit atë që dëshiron, kurrë nuk do të jemi në gjendje të krijojmë diçka inovative. Duhet të jemi në gjendje të thyejmë mekanizmat e vjetër, duke i dhënë klientit diçka që edhe ai nuk e dinte se donte.

Të menduarit hamendësor.

Si përfundim, të menduarit hamendësor është tendenca për të pranuar diçka si të vërtetë, shpesh pa prova, ndoshta bazuar në përvojat e kaluara ose në “njohuritë e zakonshme”. Shpesh bindemi se i dimë të gjitha hollësitë e një situate, thjesht sepse nuk kemi pyetur veten a ka ndonjë gjë tjetër për të ditur. Ky është një problem i zakonshëm kur veprojmë në një industri që ka rregulla fikse dhe të vendosura mirë. Duhet të mësojmë të vëmë në pikëpyetje atë që dimë, ose atë që mendojmë se dimë dhe duhet të jemi të gatshëm të shkelim disa rregulla.

Si të gjesh zgjidhjet më të mira

Një karakteristikë e shumë ndërmarrjeve sot është të qenit “market-driven”, pra të drejtuar nga tregu. Sidoqoftë, kjo qasje e zvogëlon krijimtarinë, sepse na shtyn t’i japim tregut pikërisht atë që dëshiron, bazuar në atë që ka funksionuar në të kaluarën.

Inovatorët e vërtetë janë “market drivers”, ata që drejtojnë tregun, duke gjetur mënyra për të befasuar konsumatorin me produkte dhe shërbime të reja, të cilat plotësojnë nevoja të reja.

Për t’u bërë nxitës të tregut, është e nevojshme të prishen pengesat dhe qasjet tradicionale, duke adoptuar në vend të kësaj një qasje krijuese në kërkim të zgjidhjeve. Ideja është vetëm hapi i parë i procesit inovativ, kështu që ne mësojmë të mos reagojmë menjëherë, por të hartojmë një rrugë për të ndjekur, për të arritur me të vërtetë në zgjidhjen më të mirë, jo domosdoshmërisht atë të dukshme.

Rruga jonë, të cilën këtu e quajmë ‘Solution Finder’, është e ndarë në katër faza:

Kuptimi

Nëse nuk arrijmë të përcaktojmë dhe artikulojmë si duhet sfidën ose problemin me të cilin përballemi, rreziku është të gjendemi më vonë me një zgjidhje të papërshtatshme, me pasoja potencialisht katastrofike.

Hapi i parë është gjithmonë të përpiqemi të përshkruajmë sfidën ose problemin, duke renditur jo vetëm cilat janë objektivat që duhen arritur, por edhe pengesat dhe kufinjtë që mund të hasim. Le të bëjmë një listë të asaj që dimë me siguri (fakte), asaj që besojmë (hamendje) dhe asaj që duhet të zbulojmë (hulumtime).

Përdorim “5W1H” (who, what, where, when, why, how) (kush, çfarë, ku, kur, pse, si) për të marrë një pamje më të detajuar të situatës.

Konceptimi

Me një pamje të qartë të situatës, mund të kalojmë në fazën e konceptimit. Kjo është koha kur duhet të heqim qafe çdo nocion dhe kufizim të paramenduar, duke e lënë mendjen të lirohet.

Një ushtrim shumë i zakonshëm në këtë fazë është “brainstorming”. Për vite me radhë është vlerësuar si një pjesë themelore e çdo biznesi, por shpesh zbatohet në një mënyrë joefektive, në mos të dëmshme. Për të qenë efektiv, është e nevojshme të zbatohet një strategji që ndërthur mendimin individual me ndarjen në grup.

Një qasje e shkëlqyeshme është që të ndani sesionet e ideve në tre faza: ideimi individual, diskutimi në grupe të vogla, diskutimi kolektiv. Organizimi i pushimeve të vogla midis një faze dhe një tjetre, në të cilën ju fizikisht largoheni nga salla e takimeve, mund të lehtësojë një proces të “inkubacionit” të ideve, në të cilën është nënndërgjegjja jonë që adreson problemin.

Këtu janë disa “rregulla” që mund t’i bëjnë efektive sesionet tona të ideve.

• Përqendrohuni në sasi fillimisht, sa më shumë ide të paraqisni, aq më e lehtë do të jetë të hidhni tej ato më banalet.





• Kërkoni zgjidhje të çuditshme dhe jokonvencionale, duke eleminuar çdo pengesë dhe paramendim.





• Pezulloni gjykimin tuaj, duke u përpjekur të mos u jepni asnjë lloj vlerësimi ideve, në mënyrë që të lejoni të shfaqen edhe idetë më të çuditshme.





• Kombinimi i ideve me njëra-tjetrën, sado të largëta dhe të shkëputura të duken.

Një qasje që duket se funksionon, pavarësisht industrisë në të cilën veprojmë, është të marrim problemin tonë dhe të ndryshojmë plotësisht perspektivën.

Këtu janë disa shembuj konkretë:

• Kthejeni problemin në krahun tjetër, duke adresuar krejt të kundërtën. Kaloni nga “çfarë mund të bëj për të fituar më shumë klientë” te “çfarë mund të bëj për të humbur klientët?”. Sapo të gjeni zgjidhjet, kthejini mbrapsh ato dhe shpesh do të gjeni metoda të reja për të zgjidhur problemin fillestar.





• Përshkruani problemin tuaj me një metaforë. Për shembull, “Ulja e burokracisë në zyrë” mund të bëhet “Hiq barërat e këqija nga kopshti”. Pasi të keni gjetur qasjen për të zgjidhur metaforën, përpiquni të aplikoni të njëjtin koncept te problemi fillestar.





• Përdorni një qasje me tre hapa. Ide të llogjikshme, ide të pakuptimta, bashkim idesh. Në këtë të fundit, bashkoni një nga idetë e llogjikshme dhe një nga idetë e pakuptimta. Rezultatet janë shpesh, befasuese.

Procesi i ideve duhet të jetë plotësisht i lirë nga çdo lloj vlerësimi dhe gjykimi, ai shërben thjesht për të mbledhur sa më shumë ide të jetë e mundur.

Analiza

Faza tjetër është ajo në të cilën ne analizojmë me kujdes idetë e lindura nga “brainstorming”. Këtu është e rëndësishme të kujtojmë se nuk ka domosdoshmërisht një zgjidhje të vetme të pranueshme dhe se duhet të jemi të hapur për të shqyrtuar qasje që janë të ndryshme nga ajo e zakonshmja.

Hapi i parë është marrja e secilës ide dhe vlerësimi i saj në dy aspekte. Ai emocional (si më bën të ndihem?) dhe ai racional (a është një ide e arsyeshme dhe praktike?). Pastaj vazhdojmë të hartojmë një listë të mirat dhe të këqijat. Në këtë mënyrë, do të kemi një pasqyrë të plotë.

Një ushtrim tjetër i dobishëm është të bësh një listë të të gjitha forcave që do të luajnë kundër ose në favor të idesë sonë. Forcat kundërshtare mund të jenë leje të vështira për t’u marrë, ose shefa që do të pengonin projektin, ndërsa forcat në favor mund të ishin lehtësia e zbatimit, ose të ardhura më të larta.

Drejtimi

Hapi i fundit, ku idetë bëhen veprime. Ky është hapi vendimtar për të kaluar nga teoria në praktikë, duke u komunikuar detajet e operacionit të gjithë atyre që janë të përfshirë.

Komunikimi është një aspekt thelbësor i kësaj faze, kështu që këtu janë disa mjete që mund të përdorim:

• Objektivat e S.M.A.R.T. – kjo metodë, tani e kudogjendur në botën e biznesit, është e shkëlqyeshme për formulimin e objektivave të qarta;





• përcaktoni një plan të burimeve të nevojshme: paratë, kohën, njerëzit, materialet, njohuritë dhe aftësitë.

Pse është e rëndësishme të integrosh krijimtarinë në jetën e përditshme

Inovacioni ka nevojë jo vetëm për kreativitet, por edhe për aftësi të shkëlqyera vendimmarrëse. Nëse duam të jemi gjithnjë të gatshëm për t’u përtërirë, duhet të jemi në gjendje të gjenerojmë, diskutojmë, zhvillojmë dhe zbatojmë gjithmonë, zgjidhje të reja.

Ndërsa proceset e vendimmarrjes janë të integruara mirë në menaxhimin e përditshëm të punës, duhet të sigurohemi që t’i jepet krijimtarisë hapësira e duhur. Mbi të gjitha, menaxherët, të cilët shpesh janë larg kësaj faze të parë krijuese, duhet të njohin rëndësinë e saj dhe të sigurohen që ekipet e tyre të kenë kohën e nevojshme.

Zgjedhja e momenteve për t’i kushtuar krijimtarisë nuk është e lehtë dhe ne duhet të përpiqemi t’i integrojmë sa më mirë, në mënyrë që ato të mos ndërpriten dhe që të mos u heqin kohë aktiviteteve të tjera. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që kalendari ynë, si dhe ai i ekipit, të ketë momente të përcaktuara mirë për tu kushtuar këtyre aktiviteteve.

Procesi krijues nuk është i lehtë dhe shpesh ndërpritet nga probleme, dështime dhe pengesa. Është e rëndësishme të mos dekurajoheni, përkundrazi të mësoni të pranoni edhe ato që mund të duken si dështime, duke i kthyer ato në mundësi për të mësuar dhe për t’u rritur.