Shoe Dog

Filloni para se të jeni gati: Phil Knight dhe “ideja e tij e çmendur”

Në fillim të të njëzetave, një entuziast i sportit, i sapo diplomuar në ekonomi në Universitetin e Stanfordit dhe veteran i një viti të kaluar në ushtri, Phil “Buck” Knight kthehet në shtëpinë e prindërve të tij në Oregon. Është kjo pikë kthese në të cilën një i ri duhet të vendosë se çfarë të bëjë me jetën e tij dhe Phil po kërkon një kuptim më të thellë sesa një punë të thjeshtë në kontabilitet.

Ai është i sigurt për një gjë. Dëshiron që jeta e tij të jetë kuptimplote, krijuese dhe të përmbushë një qëllim. Para se të marrë vendime për të ardhmen e tij, dëshiron të njohë botën, kështu që ai niset për një turne një vjeçar në Ishujt Havai, Azi, Evropë dhe Afrikë, duke mbështetur shpenzimet e tij me punë të improvizuara, të tilla si shitja e enciklopedive dhe sigurimet.

Gjatë udhëtimit të tij, përballet me pyetjet e mëdha të jetës dhe vendos se e vetmja rrugë përpara për të është larg binarëve konvencionalë. Nuk dëshiron të punojë për një kompani të madhe, por synon të krijojë diçka të tijën që është e re, dinamike, e ndryshme.

Një ide vazhdon të gumëzhojë në kokën e tij, “ideja e tij e çmendur” që daton që nga ditët e e kolegjit. Në atë kohë, Phil e kuptoi që makinat japoneze ishin bërë shumë të njohura në Amerikë dhe duke pasur parasysh pasionin e tij për sportet dhe garat në veçanti, ai kishte intuitën që këpucët japoneze, me cilësi të shkëlqyer dhe çmim më të ulët, mund të kishin qenë shumë të suksesshme në Shtetet e Bashkuara.

Pas muajsh kërkimesh, Knight paraqiti idenë në letrën e tij të dizertacionit, por që nuk i bëri përshtypje askujt. Megjithatë, nuk mund ta hiqte këtë “ide të çmendur” nga mendja e tij, me bindjen e thellë se kishte ndjerë një mundësi të shkëlqyer. Kshtu që, drejt fundit të udhëtimit të tij nëpër botë, vendosi të ndalet në Japoni për të biseduar me një prodhues këpucësh vendas.

Ishte shumë i ri dhe me përvojë zero afariste ose tregtare. Për më tepër, marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Japonisë në vitet 1960 ishin mjaft delikate. Nuk kishte asgjë të sigurtë në lidhje me ardhmërinë e asaj që mund të arrinte, por ishte i vendosur të shihte nëse mund të krijonte një rrugë për idenë e tij të çmendur. Knight kontakton me prodhuesin e këpucëve Tiger Onitsuka dhe arrin të vendosë një takim.

Menaxherët e Onitsuka besojnë se Phil përfaqëson një kompani të themeluar amerikane.  Kur e pyesin për emrin e kompanisë, e para që i vjen në mendje është “Blue Ribbon”, duke iu referuar shiritave blu të fituar në sportet e shkollës. Megjithatë, pavarësisht kushteve të dobëta, Onitsuka sheh një mundësi dhe pranon të lejojë Phil Knight të shpërndajë këpucët e tyre në Amerikë.

Kështu lindi zyrtarisht kompania Blue Ribbon, e cila më vonë u bë Nike. Phil bën porosinë e tij të parë për disa mijëra këpucë Tiger që të bëhen dhe të dërgohen në Amerikë. Kur nënshkruan porosinë, nuk ka para për t’i paguar dhe as një ide se si t’i marrë ato, por është i sigurt në aftësinë e tij për të gjetur një zgjidhje.

Ai huazon një shumë të vogël parash nga babai i tij dhe i përdor për të importuar Tigrat, të cilat ai fillon t’i shesë nga bagazhi i Plymouth Valiant në 1963. Në vitin e parë të biznesit, në një kohë kur Adidas dhe Puma janë tashmë kompani të mëdha, të themeluara, Knight mbledh tetë mijë dollarë. Shitjet e Nike sot janë mbi 30 miliardë dollarë në vit dhe e kanë tejkaluar konkurrencën.

Gjatë gjithë jetës së tij Phil Knight është hedhur në situata të reja dhe është përpjekur gjithmonë të kuptojë se si t’i trajtojë ato gjatë rrugës, duke ecur. Kurrë nuk priti të ishte gati. Ai gjithmonë ka pasur besim në aftësinë e tij për të pasur sukses, falë thirrjes së tij të fortë për rrugën që ka ndjekur.

Të rrethohesh nga bashkëpunëtorët e duhur: Blue Ribbon dhe Shoe Dogs

Që nga fillimi Knight pati një këshilltar të rëndësishëm, i cili u bë partneri i tij i biznesit. Ky është Bill Bowerman, një trajner i shkëlqyeshëm amerikan i vrapimit me pasion për eksperimente në lidhje me atletet. Bowerman është një figurë kryesore në jetën e Knight dhe në historinë e Nike.

Karizmatik dhe i pasionuar, ai pëlqen të provojë krijimet e tij direkt në këmbët e atletëve që stërvit. Një mëngjes duke ngrënë, ndërsa sheh gruan e tij duke bërë waffles, i vjen ideja të krijojë një këpucë me një model waffle në taban, e cila mund të përmirësojë kapjen e këmbës në tokë.

Pastaj hedh pak gomë në tiganin e wafles së gruas së tij dhe fillon provat. Rezultati përfundimtar është një këpucë, Waffle Racer, e cila është jashtëzakonisht e suksesshme në treg. Bowerman gjithashtu shkruan një libër kushtuar vrapimit, në një epokë, vitet 1960, kur vrapimi nuk ishte ende ai që është sot dhe ata që vrapuan vetëm për kënaqësi u konsideruan të çuditshëm.

Duke filluar me ish-trajnerin e tij, Phil Knight ndërton kompaninë e tij duke u rrethuar me ato që ai i quan “shoe dogs”, njerëz të zhytur plotësisht në botën e atletes në çdo aspekt, nga dizajni te prodhimi, te shitja dhe sigurisht te përdorimi. Pasionant, vizionar, i fiksuar në detaje dhe vazhdimisht i vëmendshëm ndaj nevojave konkrete të sportistëve. Ky është ekipi i menaxherëve të vjetër që themeluan Nike.

Megjithëse paradoksale, në këtë ekip ekziston një përzierje e tillë heterogjene e llojeve saqë duket pothuajse e pamundur. Jo të gjithë janë aq të aftë dhe atletikë sa Knight dhe Bowerman, dikush është padyshim jashtë formës, dikush tjetër gllabëron libra dhe shkruan letra kilometrike, pastaj është dhe ai i cili jeton me numra dhe matematikë dhe një ish-atlet i mbërthyer në karrige me rrota.

Por pasioni i tyre për botën e këpucëve për vrapim dhe besimi i tyre në kompani është ajo që bën diferencën. Midis tyre ekziston një shoqëri e fortë, e cila rinovohet në “Buttfaces” vjetore, një mbledhje ku i gjithë menaxhimi, i cili punon në qytete të ndryshme në Shtetet e Bashkuara, mblidhet për të diskutuar, planifikuar, qeshur dhe bërë shaka.

Madhështia e Nike ishte gjithashtu e mundur falë këtyre marrëdhënieve themelore që krijuan shpirtin e saj. Së bashku, falë një vizioni të guximshëm dhe besimit të përbashkët në forcën transformuese të sportit, Knight dhe bashkëpunëtorët e tij kanë krijuar një markë revolucionare.

Përveç kësaj, shumica e suksesit të hershëm të kompanisë erdhi nga përfaqësuesit e hershëm të shitjeve. Knight e rrethoi veten dhe punësoi atletë dhe ish-atletë që adhuronin këpucët e tij dhe përhapnin lavdinë në të gjitha Shtetet e Bashkuara. Midis tyre ishte vrapuesi legjendar i distancës së mesme Steve Prefontaine, i cili fatkeqësisht ndërroi jetë para kohe.

Kjo forcë shitjesh shkoi ditë pas dite në pistat e atletikës së shkollave të mesme dhe universiteteve amerikane, duke u thënë trajnerëve dhe atletëve të rinj potencialin e këtyre këpucëve. Dhe ata ishin në gjendje të bindnin këdo sepse besonin në të 100%.

“Mos u trego njerëzve si t’i bëjnë gjërat”, Stili i menaxhimit të Phil Knight

Phil Knight kënaqej duke lexuar libra të shkruar nga gjeneralë dhe udhëheqës të mëdhenj, sepse i pëlqente të mësonte mësime të reja drejtimi. Një nga më të rëndësishmet që ai ka mësuar dhe që e ka bërë të vetin gjatë gjithë karrierës së tij, ishte rëndësia e të folurit pak, në veçanti e “të mos u thuash njerëzve si të bëjnë gjëra” dhe shmangien e kontrollit të tepruar mbi punonjësit.

Stili i tij i menaxhimit përfshinte tregimin e bashkëpunëtorëve dhe punonjësve se ÇFARË dëshironte që të bëhej, por duke i lënë të lirë në mënyrën se SI… dhe të befasoheshin nga rezultatet. Kështu që, Phil u dha bashkëpunëtorëve të tij kartela, duke i lënë të zgjidhnin gjërat vetë dhe duke marrë rezultate të shkëlqyera.

Sidoqoftë, në bazë të këtij stili drejtues, ekziston një fakt. Themeluesi i Nike tregoi një aftësi pothuajse të natyrshme për të punësuar njerëz që janë po aq të apasionuar pas misionit të kompanisë së tij sa ai. Kjo ka siguruar që shumë prej bashkëpunëtorëve të tij të arrijnë dhe e kanë bërë kompaninë të arrijë rezultate të mëdha.

“Tregoju njerëzve të tu ÇFARË të bëjnë, por jepuni atyre shumë liri mbi mënyrën se SI ta realizojnë atë” është një qasje e zakonshme për shumë udhëheqës të mëdhenj, por në bazë duhet të ekzistojë zgjedhja e bashkëpunëtorëve dhe punonjësve të cilët janë shumë të motivuar për të ndjekur misionin dhe frymën e koorporatës.

Dështo shpejt, sepse mençuria që vjen nga dështimi është një pasuri

Ndërmarrja Knight ka qënë gjithmonë ngushtë me likuiditetin, gjithmonë në buzë të greminës, deri kur, pas shumë ngurimesh nga ana e Phil-it dhe partnerëve, Nike nuk u kuotua në bursë. Çdo qindarkë e fituar investohej sërish në porosi dhe prodhimin e këpucëve dhe shoqëria dyfishohej në dimensione çdo vit.

Në atë kohë, nuk kishte sipërmarrje kapitaliste dhe bankat refuzuan Blue Ribbon pasi ajo nuk kishte kapital të mjaftueshëm, pavarësisht nga rritja e saj e çmendur. Kështu që kompania qëndroi nën hije për një kohë të gjatë, duke luftuar për të siguruar jetesën, për të paguar furnitorët në kohë dhe për të përmbushur kërkesat e klientëve që po rriteshin me një ritëm të tërbuar.

Phil ecte mbi një litar të hollë çdo ditë, por për të kjo ishte mënyra e vetme që njihte për të bërë gjërat. Ndërsa shumica e njerëzve jetojnë me frikë dhe nuk e pranojnë rrezikun, ai ka ndërmarrë rreziqe dhe jetoi me ekstremin për vite me radhë, me besimin se nëse kompania do të falimentonte ai do të humbiste para, por do të fitonte mençuri që mund ta zbatonte në biznesin tjetër.

Mençuria e marrë nga një përvojë e mundshme dështimi ishte një pasuri për Knight, një avantazh që justifikonte rrezikun. Në ato vite të hershme, mantra e tij u bë “dështo shpejt”. Nëse Blue Ribbon ishte i dënuar të dështonte, ai e shtyu fort ta bënte atë të dështonte shpejt, në mënyrë që të kishte shumë kohë për të përdorur mësimet e marra për projektin e tij të ardhshëm. Por kompania e tij nuk dështoi.

Jeta është rritje: kushdo që nuk është i gatshëm të rritet, është i destinuar të vdesë

Pas disa viteve të aktivitetit të Blu Ribbon, Tiger-at filluan të bëhen shumë të famshëm në Amerikë. Ndërkohë, Knight punoi çdo ditë për të rritur kompaninë sa më shpejt të ishte e mundur. Të gjitha fitimet e marra nga shitja e një porosie këpucësh u investuan për të bërë një porosi të re, çdo herë më të madhe se ajo e mëparshme, duke rritur gjithnjë e më shumë traun e rrezikut. 

Shitjet u rritën, ndonjëherë duke u dyfishuar vit pas viti. Në këtë situatë, problemi kryesor ishte marrëdhënia me bankat, të cilat kundërshtuan këtë qasje shumë të rrezikshme tregtare. Bankat e këshilluan Knight që të ngadalësonte rritjen dhe të linte mënjanë disa para në rast se diçka nuk shkonte mirë.

Por Phil kurrë nuk e përdori këtë qasje të kujdesshme, dhe me koston e një stresi të madh mbeti në buzë të briskut për vite me radhë, duke e çuar ndërmarrjen në rritje të jashtëzakonshme. Filozofia e tij, e huazuar nga leximet e tij të strategjisë, ishte e qartë. Jeta (dhe biznesi) do të thotë rritje, ose rritesh ose vdes. Për këtë ai ka investuar të gjitha paratë e tij në rritjen e kompanisë së tij.

Për më tepër, Knight e gjeti veten duke kapërcyer një sfidë në dukje të pamundur pas tjetrës, për të shndërruar kompaninë e tij në Nike që njohim sot. Nëse në fillim, pa ndonjë përvojë tregtare, ai propozoi veten si një partner të Onitsuka, disa vjet më vonë marrëdhënia me kompaninë u ndërpre dhe Blue Ribbon u gjend që duhej të projektonte këpucët e saj dhe të kërkonte fabrika të reja.

Më vonë, konkurrentët e kompanisë Knight, të frikësuar nga rritja e saj, gjetën një mënyrë për të përmbysur rregulloret e qeverisë dhe për të shkaktuar një gjobë me përmasa astronomike në Blue Ribbon. Knight ende duhej të luftonte për mbijetesë, duke luftuar jo më pak se qeveria e Shteteve të Bashkuara për të dalë nga ngërçi i një kurthi burokratik. Megjithatë, për Phil këto sfida ishin një lëndë djegëse, një stimul i vazhdueshëm dhe një mundësi për rritje.

Lindja e Nike dhe simboli i swoosh: kur vendos instinkti

Pas vitesh të shitjes së Tiger-ave japonezë dhe ndërsa marrëdhëniet me Onitsuka u tensionuan gjithnjë e më shumë, Phil dëshironte të krijonte markën e tij. Kështu që Blue Ribbon fillon fshehurazi prodhimin e një linje të re këpucësh dhe për javë të tëra Knight dhe ekipi i tij diskutojnë për një emër dhe logo të re për markën e re.

Phil propozon “Dimensionin Gjashtë”, por për fat të mirë bashkëpunëtorët e tij e bindin atë që nuk është aq e mirë. Kur koha po mbaron dhe letrat duhet të nënshkruhen për të filluar prodhimin në fabrikën e re, Jeff Johnson, “punonjësi nr. 1″ i  Blue Ribbon, sheh një ëndërr në të cilën ai sheh fjalën” Nike” të ndriçojë para syve të tij.” Nike” si perëndesha Greke e fitores.

I apasionuar pas Greqisë antike që nga koha e udhëtimit të tij nëpër botë, Phil Knight vendos ta përdorë atë emër, pa një bindje të veçantë, por padyshim me një instinkt të fortë.

Të njëjtat pasiguri ndodhën kur zgjodhën logon. Koha po mbaronte dhe swoosh, presja e famshme e propozuar nga dizajnerët, nuk e bind Knight aq shumë, por në fund ai jep ok për atë simbol, duke menduar se ndoshta me kalimin e kohës ai do të fillojë ta pëlqejë. Sot swoosh, ajo “shushurimë” që përfaqëson “tingullin e dikujt që të kapërcen”, është shumë më tepër sesa një logo e thjeshtë, është një ikonë që njihet menjëherë në çdo cep të botës.

Të ndjehesh pjesë e diçkaje të madhe, sepse duhet të kërkosh një mision, jo një karrierë

Nike ishte misioni i Phil Knight. I apasionuar pas fuqisë së vrapimit dhe sporteve, Phil ka besuar gjithmonë që këpucët e tij mund të ndihmojnë përhapjen e këtij pasioni në sa më shumë njerëz që të jetë e mundur.

Në vitet e para të kompanisë së tij ai nuk bëri pothuajse asnjë fitim, pasi ai investoi çdo qindarkë për të blerë më shumë këpucë për të shitur. Knight pa dhe besoi në një mundësi që ishte i bindur se mund të bëhej diçka e madhe, kështu që punoi shumë për të rritur projektin e tij sa më shumë që të ishte e mundur.

Në fillim, për t’i dhënë stabilitet gruas dhe fëmijëve të tij të vegjël. Pasi themeloi kompaninë e tij ai u kthye për të punuar si llogaritar për disa kohë, por së shpejti ai u kthye për t’i kushtuar të gjithë energjinë e tij 100% “idesë së tij të çmendur”. Shumica e punonjësve dhe shokëve të skuadrës së hershme të Phil ishin po aq të apasionuar dhe “të çmendur” sa ai. Njerëz që i pëlqenin sportet dhe këpucët për vrapim dhe nuk e imagjinonin jetën e tyre si pjesë të një pune tradicionale të korporatës.

Zemra e tyre, shpirti i tyre, energjitë e tyre ishin të gjitha në kompaninë e themeluar nga Phil Knight, e cila për të gjithë ishte si një fëmijë, që do përkujdesje me vëmendje të vazhdueshme, por me dijeninë se më pas do të jepte kënaqësi të madhe. Për më tepër, për Phil rritja e kompanisë së tij ishte si vrapimi: i çmendur, i lodhshëm, i dhimbshëm, pa një qëllim përfundimtar të vërtetë përveç atij të vendosur nga vetë vrapuesi.

Është vetë akti që bëhet destinacioni, lodhja dhe gëzimi katartik i udhëtimit. Në fund, Nike e bëri themeluesin e saj shumë të pasur, por paratë nuk ishin kurrë motivi i tij. Për të, paratë ishin një mjet që i bënte gjërat të ecnin, në të njëjtën mënyrë siç është gjaku lëngu që bën trupin të funksionojë. Nëse paratë do të ishin motivi i tij kryesor ai nuk do të kishte mbijetuar kurrë viteve të para të vështira.

Ndërgjegjësimi se po punonte për misionin e tij në vend të kësaj e lejoi Knight të përballej me çdo problem pa rënë në dëshpërim. Sepse nëse puna që bëni çdo ditë është misioni juaj, çdo pengesë bëhet më e lehtë për tu trajtuar. Ashtu si librat, sporti u jep njerëzve ndjesinë se kanë jetuar jetë të tjera, të marrin pjesë në fitoret (dhe madje edhe humbjet) e të tjerëve.

Kur sporti shpreh potencialin e tij të plotë, shpirti i tifozit bashkohet me shpirtin e atletit dhe në atë konvergjencë, në atë transferim, ekziston uniteti për të cilin flasin mistikët. Shumë vite pasi kompania e tij u themelua, Phil Knight e kupton se uniteti është ai që ai ka kërkuar gjatë gjithë jetës së tij. Kjo është ajo që të gjithë kërkojnë në thellësinë e tyre. Ai është i bindur se miliarda njerëz në të gjithë botën e duan sportin sepse ai u jep atyre një ndjenjë uniteti, një ndjenjë që janë të lidhur me diçka më të madhe.

Kur Knight fillon të mendojë ta bëjë Nike një kompani të kuotuar në bursë, ai dhe ekipi i tij kishin qenë prej kohësh të dorëzuar. Marrja e këtij hapi do të nënkuptonte lejimin e dikujt të investonte para për të blerë një pjesë të kompanisë, me rrezik për themeluesin e humbjes së kontrollit. Nga ana tjetër, vetëm duke u bërë një kompani publike Nike mund të rritej pa kufij.

Për më tepër, Knight është një introvert, shumë larg një figure “publike”. Megjithatë duke reflektuar, ai e kupton jo vetëm që rruga për t’u kuotuar është e duhura, por që e gjithë jeta e tij në të vërtetë i është kushtuar konceptit të “bërjes publik”. Prej udhëtimit të tij nëpër botë tek ndërtimi i një ekipi energjik në ndërmarrjen e tij, duke kaluar te martesën e tij, Phil Knight gjithmonë është munduar të arrijë të tjerët, të arrijë botën dhe të gjejë unitetin me të. Jeta e tij, si ajo e secilit prej nesh, përshkohet nga dëshira për t’u ndjerë pjesë e diçkaje më të madhe.